W dniu 19 maja br. w sali „Złotej” Uniwersytetu Europejskiego w St. Petersburgu odbyło się spotkanie ekspertów historii, ochrony miejsc masowych mordów i obozów niewolniczej pracy na terenie b.ZSRR, „Niekropl Gułaga” zorganizowane przez Naukowo-Informacyjne Centrum „Memoriał” FR, wspomniany uniwersytet i Konsulaty Generalne: Polski, Litwy, Łotwy, Estonii i Ukrainy przy poparciu Instytutu Prasy Narodowej. W spotkaniu brali udział zaproszeni eksperci z wymienionych krajów, specjaliści rosyjscy, przedstawiciele administracji regionalnej, dziennikarze miejscowych mediów oraz przedstawiciele korpusu konsularno-dyplomatycznego akredytowanego w St. Petersburgu. Spotkanie było otwarte dla publiczności.

    Obrady rozpoczęła dyrektor Naukowo-Informacyjnego Centrum „Memoriał” w St. Petersburgu Irina Flige, która między innymi nakreśliła historię powstania tej społecznej organizacji i najistotniejsze problemy w jej działalności. Pamięć o ofiarach prześladowań, masowych mordów, miejsc Pamięci jest w Rosji przekazywana
z pokolenia na pokolenie, ale brakuje ustaw systematyzujących i chroniących status tych miejsc. Poważnym problemem w Rosji jest brak państwowego programu ochrony tych obiektów oraz bardzo ograniczony dostęp do archiwów, utworzenie cmentarza, wywalczenie także dla niego statusu cmentarza ofiar sowieckich represji jest bardzo trudne i trwa latami. „Memoriał” posiada spis 800 takich miejsc na obszarze Rosji. Poparcie państwa dla organizacji ma bardzo skromny charakter, ponadto problematyka ochrony miejsc Pamięci jest
w kompetencji władz podmiotów federacji, co powoduje brak jednolitej polityki w tej kwestii w wymiarze federalnym.

    W obiektywnych warunkach współczesnej Rosji „Memoriał” prowadzi dialog z innymi krajami o problemach historycznej pamięci nie tylko na poziomie państwowym, ale także wyspecjalizowanych organizacji, których obywatele byli ofiarami sowieckiego terroru.

    Zaproszeni eksperci z krajów bałtyckich i Polski przedstawili przede wszystkim istniejące w ich państwach organizacyjne systemy ochrony i upamiętniania miejsc pamięci narodowej w tym masowych mordów na terenie b. ZSRR.

    Polski ekspert z-ca dyrektora Departamentu Polityki Wschodniej MSZ Henryk Litwin, który jako drugi (po gospodarzach ) zabrał głos, w swoim wystąpieniu podkreślił między innymi zaangażowanie, doświadczenie
i duży dorobek państwowych struktur w Polsce w dziedzinie upamiętnienia i ochrony miejsc Pamięci poległych
i zamordowanych ob. polskich. Wymienił takie organizacje jak: Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa oraz Instytut Pamięci Narodowej. Przedstawił aktualny stan wiedzy na temat polskich ofiar i miejsc masowych mordów oraz zaznaczył, iż w historii represji stalinowskich wobec Polaków można wyróżnić 3 okresy szczególnego ich nasilenia.

    Podczas obrad następni prelegenci z pełnym szacunkiem odnosili się do polskiego doświadczenia w dziedzinie badań zbrodni stalinowskich i upamiętnienia ofiar.

W trakcie konferencji prasowej na zakończenie spotkania, dziennikarze przede wszystkim mieli szereg pytań szczegółowych do rosyjskich specjalistów; jeśli chodzi o politykę władz centralnych FR, praktykę prokuratury, dostępność do archiwów FSB itp.

    W odpowiedzi Irena Flige i Tatiana Kosinowa z „Memoriału” stwierdziły, iż z powodu braku uregulowań prawnych w FR, problematyka ta podlega w Rosji wpływom bieżącej polityki a ta ostatnio jest nieprzychylna wszelkim kwestiom związanym z badaniem zbrodni stalinowskich.

    Po zakończeniu obrad uczestnicy zostali zaproszeni do naszego konsulatu, gdzie była kontynuowana wymiana poglądów.

    Irena Flige podziękowała Konsulatowi Generalnemu RP w St. Petersburgu za pomoc i zaangażowanie w organizację tego trudnego w obecnych realiach przedsięwzięcia, przy znikomym zainteresowaniu państwa problemami pamięci historycznej.